جهت رؤیت نقشه در ابعاد بزرگتر اینجا کلیک نمائید

 

رود خانه کارون :

سرچشمه و منشاء : رودخانه کارون وزاینده رود زردکوه ، دنا و ارتفاعات لرستان

ریزشگاه : اروند رود دراستان خوزستان و خلیج فارس و گاو خونی وزاینده رود در استان اصفهان

طول :   ۹۵۰ کیلومتر  

قبل از معرفی و علل و انگیزه جریان مدام رودخانه خروشان وپر پیچ خم همیشه در جریان کارون مسایل و مواردی در این زمینه میبایست معرفی گردند که یکی از این علل کوههای مرتفع زاگرس میباشند که به دو و یا سه بخش مجزا قابل تفکیک است: زاگرس شمالی، زاگرس میانی و زاگرس جنوبی. تفاوت زاگرس شمالی و جنوبی در نوع چین خوردگی ها است. استان فارس به طور تقریبی جداکننده دو بخش شمالی و جنوبی زاگرس است. ميزان ارتفاع و بارش برف و باران در زاگرس و کوههای وابسته و دره های عمیق وپستی بلندیهای فلات اطراف آن بدون توجه به کوههای کوچکتر که با پستی و بلندیهای گسترده ای که موجب ذخیره برف و آب بر روی آن زیاد می شود که به مرور زمان در طی سال باعث گسترش آبهای زیر زمینی و افزایش برف میشود. بلندیهای زاگرس حوضه آبخیز رودخانه‌های زاینده‌رود، کارون و کرخه و دز را تشکیل می‌دهد و با توجه به حجم بارش و پایین بودن سطح تبخیر و موقعیت نسبتاً مناسب بخش اعظم آب‌های زمینی و زیرزمینی کشور را به میزان ۴۵ تا ۵۰ درصد تأمین می‌کند.

نیمهٔ شمالی رشته کوه زاگرس در دورهٔ ایران باستان محل زندگی مادها بوده‌است. بلندترین قله‌های این رشته کوه، دنا (۴۴۰۹ متر)، زردکوه بختیاری (۴۲۲۱ متر)، اشتران کوه (۴۱۵۰ متر) و بل (۳۹۴۳ متر) هستند.

دنا : با ارتفاع ۴۴۰۹ متر بلندترین ارتفاعات زاگرس می‌باشد و از ۴۴ قله مرتفع بالای ۴۰۰۰ متر تشکیل شده‌است و بیش از ۶۰ کیلومتر طول دارد.از لحاظ موقعیت جغرافیایی، كمي از آن در جنوب استان اصفهان و بخش اعظم آن در شمال شرقی استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. در تمام سال پوشیده از برف بوده و یکی از کم نظیرترین منابع انواع واقسام گیاهان دارویی در دنیاست. اين كوه سرچشمه ي اصلي رود كارون است.

زردکوه بختیاری : با ارتفاع ۴۲۲۱ متر در در نزدیکی شهرستان کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری قرار دارد. زردکوه بختیاری در تمام طول سال پوشیده از برف بوده و سرچشمهٔ اصلی رودخانهٔ زاینده‌رود است.

اشترانکوه : با ارتفاع ۴۱۵۰ متر در جنوب شهرستان‌های الیگودرز و ازنا بلندترین قله زاگرس میانی است که دارای هشت قله بلند و به هم پیوسته‌است که در تمام طول سال پوشیده از برف است. سرچشمه اصلی رود دز و یکی از سرچشمه‌های کارون و کرخه است.دریاچه گهر نیز در این رشته کوه قرار گرفته‌است.

رشته کوه گرین :از دیگر ارتفاعات مهم زاگرس شمالی در حد فاصل استان های لرستان و همدان اشاره کرد. بیشتر مساحت این رشته کوه در محدوده شهرستان بروجرد و در جنوب غربی تا شمال غربی شهر بروجرد قرار گرفته است، اما با این وجود، گرین با طول بیش از ۱۸۰ کیلومتر، بخش اعظم مساحت شهرستان های بروجرد، الشتر و نورآباد در استان لرستان، شهرستان نهاوند در استان همدان و نیز بخش هایی از استان کرمانشاهان را فرا گرفته است. قله های ولاش، چهل نابالغان، سه کوزان، هجده یال و میش پرور با ارتفاع بیش از ۳۴۰۰ متر از بلندترین ارتفاعات رشته کوه گرین هستند .

قالی کوه : در جنوب شهرستان الیگودرز قرار دارد نیز با ارتفاع ۴۰۲۸ متر جز قله‌های بلند زاگرس محسوب می‌شود. آبشار آب سفید نیز در این ناحیه از رشته کوه زاگرس قرار دارد منطقه قالی کوه پناهگاه حیوانات وحشی بسیاری است .

رود کارون: پرآب‌ ترین و بزرگترین رودخانه ایران است. این رود با طول ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی‌ست که تنها در داخل ایران قرار دارد و همچنین تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. آب آشامیدنی ‌شهرهایی مانند مسجدسلیمان ،اهواز ،شوشترو ...همچنین مقداری ازآب شهر نجف و کربلا در کشورعراق از رودخانه کارون تامین می‌شود. در حاشیه این رود تمدن‌های بزرگی از ایران شکل گرفته‌اند و در عین حال کارون از یک طرف در خرمشهر از طریق مصب خود به اروند رود که رودخانه‌های دجله و فرات از کشور عراق نیز به آن می‌ریزند وصل می‌شود و از طرف دیگر تنها رودخانه ایرانی است که به آبهای بین‌المللی خلیج همیشه فارس و اقیانوس‌های جهان و اقیانوس هند ارتباط دارد.

آشنایی با مسیر گذررود کارون :

برای مشاهده نقشه در سایز بزرگ اینجا کلیک کنید

 

سرچشمه شاخه‌های اصلی کارون از بارندگی برف و باران در مناطق (ارمند و بازفت) و چشمه دیمه، زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است و شاخه‌های از کوههای فرعی مابین خوزستان و چهار محال و بختیاری و چشمه ها از کوه‌های مختلف سرچشمه می‌گیرند.بعضی از این مکانها مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دز از ارتفاعات لرستان. این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهم‌ترین شاخهٔ فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود. و در شهر اهواز از مناطق مار پیچ زرگان و فاز سه کوی ملت از پل در دست اقدام دهم در جوار پارک ملت گذشته و ضمن عبور از پل سوم کیانپارس و پارک 42 هکتاری ساحلی و پل هفتم با نام مهزیار با آبنمای رنگی و گذر از پل تاریخی اول بنام پل فلزی سیاه (پل اول) وپل دوم معلق یا پل سفید ، پل چهارم معروف به پل نادری وسپس گذر از پل هشتم یا همان پل کابلی غدیروپل پنجم میدان دانشگاه با عبوراز محله گاو میش آبادو پل ششم و شهرک برق و کوت عبداله و روستای ابود بس ، مظفریه یک ، دو و سه وادامه رود کارون در مرز ایران و عراق، به اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس می‌شود. پیچ و خم‌های موجود در سر راه این رود، خوزستان را به جلگه‌ای بی‌نظیر تبدیل کرده‌است.

ایران از طریق اروند رود و رود خانه کارون می‌تواند کالاهای تجارتی را از طریق کشتی و به وسیله حمل و نقل دریایی که ارزانترین وسیله حمل و نقل کالاست تا شهرستان اهواز و حتی شهرستان شوشتر برساند این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. و در عین حال کالاهای ایرانی را به جهت صادرات از این شهرستان‌ها تا بنادر بین‌المللی خرمشهر و آبادان و بندر امام (ره) منتقل کند.

رودخانه کارون رودخانه‌ای است که از نظر ارتفاع سطح آب و عرض و طول و از نظر جریان و گذر آب و عرض و طول مناسب آبخور جهت عبور کشتی‌های کوچک چوبی به نام لنج که ساخت اینگونه گشتیهای چوبی توسط چوب درختان کنار ، گل ابریشم ، ساج ، و درختی با نام محلی سرخوو بعضا درخت بلوط و درختان با استحکام بالا دراستان بوشهر و شهرهای تابع آن همچون گناوه ، دیلم ، دلوار، بندر رستمی ، عامری ، ریگ و ...توسط مردان چیره دست و کهنسال بومی ساخته میشود که دردهه اخیر با پیشرفت تکنولوژی این نوع لنج از جنس فایبر گلاس ساخته میشود چه بسا مشکلات خاص خود را دارد اما این هنر روز بروز به فراموشی سپرده میشود . اما مشابه و در حد و اندازه رودخانه‌های کارون دجله و فرات و برای عبور این قبیل کشتی‌های کوچک کاملا مناسب است.

این رودخانه در زمان قاجار به شدت مورد توجه انگلیس قرار گرفت و آنها که قبلا در رودخانه دجله و فرات سرویس کشتیرانی دایر کرده بودند این سرویس حمل و نقل دریایی را از دجله و فرات از طریق رودخانه کارون تا شهرستان اهواز انبار سیلوی غلات درشرق و مجاورجاده ساحلی محله کنارگذر رودخانه ودر کنار پل سفید یا معلق بازار حاج معین بوشهری سرای معین التجار ، یکی از بناهای ارزشمند بافت قدیم اهواز، سرای بازرگان سر شناس بوشهری حاج محمد تقی معین التجاراست که در دوره قاجاریه با همکاری محمد حسن خان سعدوالدوله در ساحل رودخانه کارون بنا شد. حاج معین تاجر بوشهری در ابتدای شکل گیری بندر ناصریه وارد شهر اهواز می شود و در ساحل رود کارون دفتر کار خود را تاسیس کرده و در کنارآن حمام، بازار، باغ و مسجدی احداث می نماید که این مسجد از کنار رودخانه تا حدود ) خیابان کاوه و بیمارستان امام« ره »بیمارستان جندی شاپور(امتداد می یافته است.این تاجر بوشهری با ساخت این سرا و کشیدن یک رشته خط آهن از کنار رودخانه تا محل مسجد حاج رئیس )معروف به مسجد سر سچه ( مال التجاره ای را که از خرمشهـر به وسیله کشتی به بنــدرگاه اهـواز وارد می شود که محل تخیله اجناس مورد نیاز مردم بود انجام میپذیرفت و با واگن های اسب کش تا این محل انتقال می داد و سپس با استفاده از خط آهن شرکت نفت تا محل اهوازقدیم حمل کرده و در آنجا پس از تخلیه به وسیله کشتی به محلی به نام شلیلـی در سه فرسنگــی شــوشتــر می رساند. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهم‌ترین شاخهٔ فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود.

از سال1307 تا سال 1332 کشتـی های تجــاری بــار خود را در سرای حاج معین بوشهری تخلیه می کردند.تا چند سال قبل سرا به صورت غرفه غرفه و یا به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در سال 1374 براثرآتش سوزی بخش اعظم آن از بین رفت و بیشتر ستونها و سقف دچار آسیب دیدگی شدید شد.بازار معین معروف به ساباط مانند بازارهای سنتی سایر شهرهای ایران مسقف ودو سقفه با حصیربافته و چوب چندل شده و کاه وگل در سقف اول و با فاصله 30 سانتیمترفا گنبدی شکل در سقف دوم سیمان کاری است در معماری ایرانی با توجه به شرایط اقلیمی منطقه دو سقفه بودن مانع از سرد و گرم شدن سرا میگردید.این عمارت با شماره 2158 و به عنوان بازار قدیمی اهوازدر فهرست آثار ملی ثبت شده است.این اثر طی چند سال اخیر بازسازی کامل گردیده است .

آن قسمت از رودخانه کارون که بین بند قیر تا خرمشهر واقع شده و شامل مجموعه آب رودخانه‌های کارون و دزاست که کارون بزرگ خوانده می‌شود و کشتیرانی فقط تقریبا در همین محدوده از کارون امکان پذیر است. طول این مسیر حدود 190 کیلومتر است.

کشتی‌رانی :

پس از جنگ ایران و عراق، و با ته‌ نشینی رسوبات و شناورهای صیادی وغرق شده، این رودخانه برای کشتیرانی غیرقابل استفاده شده‌است. انجام طرح‌های جمع آوری کشیهای غرق شده ولایروبی رودخانه، توسط دولت و سازمانهای دولتی بنام طرح لایروبی وساحل سازی کارون و کم عرض کردن و عمیق کردن رودخانه از جمله راهکارهای پیشنهادی برای رفع این مشکل است.

سدها :

سدهای مختلفی بر روی این رودخانه ساخته شده‌اند که مهم‌ترین آنها، سدهای کارون ۱، کارون ۳، کارون ۴، مسجد سلیمان و در پایین‌تر، سدهای گتوند علیا و سد تنظیمی گتوند می‌باشند.

 

و اخیرا سد بختیاری نیز به آمار فوق اضافه گردیده .